Kończąc urlopowe wojaże podczas zeszłorocznych wakacji, nie wróciliśmy oczywiście z Moraw do Polski najkrótszą drogą. Postanowiliśmy jeszcze odwiedzić naszych drugich, południowych sąsiadów. Jadąc z Mikulova, minęliśmy stołeczną Bratysławę i tak znaleźliśmy się pod Štiavnickimi Vrchami na Słowacji. Naszym celem była przepięknie położona Banská Štiavnica, stare górnicze miasto. Banská Štiavnica należy do najstarszych i najbardziej znaczących miast górniczych w Europie. Wydobywane tu złoto i srebro stanowiło przez wiele wieków o zamożności obywateli. Pierwsza górnicza osada powstała w XI wieku na wzgórzu Glanzenberg, gdzie rudonośne żyły srebra i złota wychodziły na powierzchnię. Dzisiejsze miasto zostało założone na przełomie XII i XIII stulecia u wylotu dwóch dolin, pod wzgórzami Glanzenberg i Paradajs. Pierwszymi górnikami i hutnikami byli tutaj Niemcy, przybywający z Tyrolu i krajów saskich, a następnie z czeskiej Kutnej Hory. Na początku wydobywano złoto i srebro bardzo prymitywnymi metodami, poprzez ręczne drążenie sztolni przy pomocy dłut, młotów i oskardów. W XVII wieku zaczęto stosować proch do prac strzelniczych, a także zbudowano sieć sztucznych zbiorników wody nazywanych z niemiecka „tajchami”. Siła spadku wody napędzała pompy odwadniające poszczególne sztolnie. W roku 1690 zanotowano największe w historii wydobycie, kiedy to z miejscowych kopalń pozyskano 29 ton srebra i 605 kg złota. W 1735 roku założono w Banskej Štiavnicy pierwszą szkołę górniczą, która została przekształcona w roku 1770 w Akademię Górniczą (później w Akademię Górniczo-Leśną), pierwszą wyższą szkołę górniczą w Europie i najstarszą do dziś uczelnię techniczną na świecie. Zabytków tutaj mnóstwo, nie sposób wymienić wszystkie. Stary Zamek, Nowy Zamek, gotycki kościół św. Katarzyny, barokowa kolumna Świętej Trójcy, kościół ewangelicki, barokowa kalwaria na wzgórzu Scharfenberg, zabudowania dawnego Kammerhoffu i wiele, wiele innych. Pod koniec XIX wieku wydobycie szlachetnych kruszców w tutejszych kopalniach stało się nieopłacalne. Kopalnie zostały zamknięte. Dziś można je zwiedzać jako atrakcje turystyczne. W roku 1993 Banská Štiavnica została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W Banskej Štiavnicy urodziła się i tutaj mieszkała Magda Vášáryová, aktorka i polityk, przez pewien czas ambasadorka Republiki Słowacji w Polsce. Magda Vášáryová jest najbardziej znana z roli Maryški w „Postrzyżynach” wg prozy Bohumila Hrabala, filmu wyreżyserowanego przez Jíři Menzla. I co, moi drodzy przyjaciele – widzę, że już pakujecie się i jedziecie do Banskej Štiavnicy? Jest zima, nie zapomnijcie nart, na trasie macie doskonałą stację narciarską Donovaly.
fot. Tomasz Rajs